حقائق الاصول (کتاب)

کتاب «حقائق الاصول» از تألیفات آیت الله سید محسن حکیم (م، ۱۳۹۰ ق)، در موضوع اصول فقه طبق مذهب امامیه است. این کتاب، یکى از شروح معتبر بر «کفایة الاصول» اثر ارزشمند آخوند خراسانى است.

مؤلف

آیت الله سید محسن حکیم (۱۳۹۰-۱۳۰۶ ق)، از علماى مجاهد شیعه و از شاگردان آخوند خراسانى، میرزای نائینى و آقا ضیاءالدین عراقى بود.

سید محمدباقر صدر، سید علی سیستانی، سید موسی صدر و سید اسداللّه مدنی، از جمله شاگردان او هستند.

آیت الله حکیم به ساختن و تأسیس مدارس، کتابخانه‌ها، مساجد و سایر بناهاى علمى و دینى در عراق اهتمام جدی داشت. او در فعالیتهاى سیاسی و اجتماعى مردى شجاع بود و صراحت در بیان آرا و نظرات علمى و شهامت او در فتوا کم نظیر بود.

مستمسک العروة الوثقی، دلیل المناسک و نهج الفقاهة، از دیگر آثار علمی اوست.

محتواى کتاب

این کتاب در موضوع اصول فقه طبق مذهب شیعه امامیه و در واقع تعلیقه‌ای بر «کفایة الاصول» مرحوم آیت الله ملا محمدکاظم خراسانى است.

مؤلف در این کتاب، به شرح و توضیح عبارات کفایه پرداخته است. وی، در این کتاب علاوه بر نقد و بررسی آراء و دیدگاه‌های اصولی آخوند خراسانی، نظریات خود را نیز مطرح نموده است، بنا بر این، کتاب، حاوی یک دوره کامل علم اصول و شامل تمام مباحث کفایه و یکی از ارزشمندترین منابع برای دست یابی به دیدگاه‌های اصولی مؤلف، می‌باشد، لذا بسیار مورد توجه علمای حوزه‌های علمیه و طلاب درس‌های خارج اصول قرار گرفته است.

کتاب، در دو جزء و مباحث آن به ترتیب مباحث کفایه تنظیم شده است. مؤلف، در هر مبحث، نخست، پاره‌ای از عبارات مرحوم آخوند را به دنبال لفظ «قوله» آورده و سپس به شرح و بررسی آن پرداخته است. موضوعات مورد بحث در این کتاب عبارت اند از:

• جلد ۱: المقدمات، الوضع، الاستعمال، الحقیقة الشرعیة، الصحیح والاعم، استعمال اللفظ فى اکثر من معنى، المشتق، الاوامر، التعبدى والتوصلى، الاجزاء مقدمة الواجب، الضد، النواهى، اجتماع الامر والنهى، اقتضاد النهى الفساد، المفاهیم، العموم والخصوص، المطلق والمقید، المجمل والمبین.
• جلد ۲: القطع، التجرى، العلم الاجمالى، حجیة الامارات، الظواهر، قول اللغوى، الاجماع، الشهرة، البرائة، التسامح فى ادلة السنن، التخیر، الاشتغال، قاعدة المیسور، قاعدة نفى الضرر، الاستصحاب، التعادل والترجیح.

منابع

• محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
• نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.

متن کتاب

حقائق الأصول